การทำเส้นฟอกไต (Vascular Access) สำหรับผู้ป่วยไตวายเรื้อรัง
การฟอกไตด้วยเครื่องไตเทียม (Hemodialysis) จำเป็นต้องมี ทางเข้าหลอดเลือด (vascular access) ที่เหมาะสมเพื่อให้เลือดสามารถไหลเวียนเข้าสู่เครื่องฟอกไตและกลับเข้าสู่ร่างกายได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ
ประเภทของเส้นฟอกไต
การเลือกวิธีขึ้นอยู่กับแผนการรักษาและสภาพของเส้นเลือดของผู้ป่วย ซึ่งมี 3 วิธีหลัก
(1) เส้นฟอกไตแบบถาวร (AVF – Arteriovenous Fistula)
✅ คืออะไร?
เป็นการผ่าตัดเชื่อมเส้นเลือดแดงและเส้นเลือดดำเข้าด้วยกัน มักทำที่แขนข้างที่ไม่ถนัด
✅ ข้อดี:
อยู่ได้นาน (หลายปี)
โอกาสติดเชื้อต่ำ
ให้เลือดไหลเวียนดี ฟอกไตได้มีประสิทธิภาพ
✅ ข้อควรรู้:
ต้องใช้เวลา 4-6 สัปดาห์ กว่าจะใช้งานได้
ต้องฝึกบีบลูกบอลเพื่อให้เส้นเลือดแข็งแรง
(2) เส้นฟอกไตแบบใช้ท่อเทียม (AVG – Arteriovenous Graft)
✅ คืออะไร?
ใช้วัสดุสังเคราะห์แทนการเชื่อมเส้นเลือดแดงกับเส้นเลือดดำ เหมาะกับผู้ที่เส้นเลือดเล็กหรือไม่แข็งแรง
✅ ข้อดี:
ใช้งานได้เร็วกว่า AVF (ประมาณ 2-4 สัปดาห์)
เหมาะสำหรับผู้ที่เส้นเลือดเล็ก
✅ ข้อควรรู้:
อายุการใช้งานสั้นกว่า AVF
เสี่ยงต่อการอุดตันและติดเชื้อมากกว่า
(3) สายฟอกไตแบบชั่วคราว (CVC – Central Venous Catheter)
✅ คืออะไร?
เป็นสายพลาสติกที่ใส่เข้าไปในเส้นเลือดดำใหญ่บริเวณลำคอหรือใต้ไหปลาร้า ใช้ในกรณีที่ต้องฟอกไตเร่งด่วน
✅ ข้อดี:
ใช้งานได้ทันที
เหมาะกับผู้ที่ยังไม่มี AVF/AVG
✅ ข้อควรรู้:
เสี่ยงติดเชื้อสูง
เส้นเลือดอาจอุดตันได้ง่าย
ใช้ระยะสั้นเท่านั้น (มักใช้ชั่วคราวก่อนทำ AVF/AVG)
การเตรียมตัวก่อนทำเส้นฟอกไต
📌 การตรวจเส้นเลือด
แพทย์อาจใช้ อัลตราซาวนด์ (Doppler Ultrasound) เพื่อตรวจเส้นเลือดก่อนเลือกวิธีที่เหมาะสม
📌 การดูแลหลังทำเส้นฟอกไต
✅ ควรดูแลแขนข้างที่ทำ AVF/AVG อย่างระมัดระวัง
✅ ฝึกบีบลูกบอลเพื่อให้เส้นเลือดขยายตัวเร็วขึ้น
✅ หลีกเลี่ยงการวัดความดันและฉีดยาบริเวณแขนข้างที่ทำเส้นฟอกไต
✅ ควรล้างมือและดูแลความสะอาดบริเวณที่ทำเส้นฟอกไต
คำถามที่พบบ่อย
Q: เส้นฟอกไตแบบไหนดีที่สุด?
🔹 AVF ดีที่สุดในระยะยาว เพราะอยู่ได้นานและมีภาวะแทรกซ้อนน้อย
🔹 AVG เหมาะกับคนที่เส้นเลือดเล็ก แต่มีโอกาสอุดตันได้ง่าย
🔹 CVC ใช้ชั่วคราวเท่านั้น เพราะเสี่ยงติดเชื้อ
Q: ถ้าไม่ได้เตรียมเส้นฟอกไตไว้ก่อนต้องทำอย่างไร?
📌 แพทย์อาจต้องใส่ CVC ที่ลำคอ เป็นการชั่วคราว และนัดทำ AVF หรือ AVG เพื่อใช้งานถาวร
Q: ทำไมต้องทำเส้นฟอกไตล่วงหน้า?
✅ ลดความเสี่ยงในการใช้สายฟอกไตที่ลำคอ
✅ ฟอกไตได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น
✅ ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน
📢 สรุป
ถ้ามีเวลาวางแผน ควรทำ AVF เป็นตัวเลือกแรก
ถ้าเส้นเลือดเล็ก อาจต้องใช้ AVG
ถ้าจำเป็นต้องฟอกไตฉุกเฉิน ต้องใช้ CVC ไปก่อน
📞 ควรปรึกษาแพทย์ล่วงหน้าเพื่อเลือกเส้นฟอกไตที่เหมาะสมกับตัวเอง โรงพยาบาลแพรกษา อี เอ็ม ซี😊
